Nedir?
Elektrik gitar, akustik gitar, bas gitar, mandolin ve benzeri telli çalgılar için üretilen üzeri teflon, titanyum, fluoropolymer gibi maddelerle kaplanmış daha uzun ömürlü ve dayanıklı tellerdir.

Tarihçesi
Kaplamalı tellerin ortaya çıkışı 90’lı yılların sonlarında gerçekleşti. Bu tür gitar ve bas tellerini piyasaya süren ilk firma ELIXIR‘dir. Nitekim ben de hem Elixir markasından hem de kaplamalı gitar tellerinden o yıllarda İstanbul’da gerçekleştirilen bir tanıtım toplantısı sayesinde haberdar oldum. (Not: Müzik camiası olarak bizler, ülkemizde gerçekleştirilen bu tür atölye çalışması, usta sınıfı-masterclass, ürün tanıtım veya lansman toplantıları gibi etkinliklerden çok keyif alıyoruz ve yararlı olduğunu düşünüyoruz. Keşke daha sık olsa…) Elixir’in Türkiye distribütörü Senkop Müzik tarafından düzenlenen bu etkinlikte konuşmacı olarak, şu an isimlerini hatırlayamadığım, akustik çalan bir gitarist ve bir de firma yetkisi mevcut idi. Benim de İngilizce’den Türkçe’ye tercümanlık yaptığım bu etkinlikte firma temsilcisi Elixir tellerinin üretim süreci ve ürün hakkında teknik bilgiler verirken gitaristimiz de enstrumantal parçalar çalarak tellerin demonstrasyonunu yapıyordu.

Bu sırada öğrendiğim bazı ilginç bilgileri sizlerle paylaşmak isterim. Kaplamalı gitar tellerini icat ederek Elixir markasıyla piyasaya süren; esasen nano* teknolojiyle NASA (ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi) için üretim yapan ve Elixir’in de sahibi olan W. L. Gore & Associates, Inc. firmasının o zamana kadar müzik aletleriyle ve müzik piyasasıyla hiçbir bağlantısı yokmuş. Astronotların kullandığı, uzayda birbiriyle sürekli temas halinde iki metal telin birbirine sürtünmesi sonucu sık sık kopması sorununu nano teknolojiyle tellerin üzerine bizim bugün gitar tellerinde kullandığımız kaplamaya benzer bir maddeyle kaplayarak çözmüşler. Çalışma grubunda yer alan ve aynı zamanda gitar çalan mühendislerden birinin aklına aynı teknolojiyi gitar tellerine de uyarlamak gelmiş. Bingo! Büyük buluşlarda ve icatlarda şans ve tesadüflerin büyük payı olduğunu unutmayın.

Hayır kaplamalı teller uzaydan gelmedi, sadece teknolojisi uzaydan esinlenildi!

W. L. Gore & Associates, Inc. firmasının Gore-Tex maddesini de ürettiği bilgisi verildi toplantıda. Sporcu kıyafetlerinde de kullanılan Gore-Tex kumaşının (buna kumaş demek ne kadar doğru bilemiyorum) özelliği dışardan su, yağmur, çamur gibi malzemeyi içeri almıyor ama terin dışarı atılmasını sağlıyor. Yani içerden dışarıya çıkış var ama dışarıdan içeriye giriş yok. Tıpkı kaplamalı gitar tellerinde olduğu gibi… Kaplamalı gitar tellerinde sound’un, yani tonun, notanın dışarı çıkmasına izin var ama parmaklardan, havadan kir, nem ve diğer istenmeyen materyallerin içeri girmesine izin vermiyor.

Kimler -Coated- tel üretiyor?

Önde gelen kaplamalı tel üreticilerinden Elixir‘in ürünleri…

Elixir’in ardından pek çok tel üreticisi kaplamalı ürünleri piyasaya sürdü. D’addario’nun EXP serisi, Ernie Ball’un titanyum kaplamalı Slinky telleri, GHS’in MST (Metal Surface Treatment) teknolojisini kullanarak ürettiği kaplamalı teller, Fender’in Dura-Tone serisi, DR Hot Pink Colour Coated telleri hep kaplamalı -coated- ürünlerdir. Ayrıca tüm ürünleri kaplamalı olan Cleartone telleri de piyasaya yeni giren markalardan biridir.

Neden kullanmalı?
Kaplamalı teller daha geç eskiyor, daha geç paslanıyor veya hiç paslanmıyor. Düzenli olarak sahneye çıkanlar bilir. Bir gece klübünde ya da konser salonundaki kirli havadan, ellerimizdeki ter ve yağdan dolayı sıklıkla tel değiştirmek gerekecektir. Kaplamalı gitar telleri yıpranmaya, paslanmaya karşı daha uzun ömürlü. Tonal olarak parlaklığını daha uzun süre muhafaza ediyor. Normal teller kaplamalı tellerin aksine kısa süre sonra daha mat, kapalı ses vermeye başlıyor. Tüm bu avantajlarına karşılık kaplamalı tellerin fiyatı da doğal olarak diğerlerine göre biraz daha pahalı.

Kaplama olmayan telde kullanım sonrasında sarımlar arasında kir biriktiği görülüyor

Bir diğer bakış açısına göre de kaplamalı telleri daha uzun süre kullanacağınız için tel değiştirmeye de daha az vakit harcayacağınız söylenir. Kazandığınız o vakti daha fazla etüd yapmak ve müzik üretmek için kullanabilirsiniz. Doğru söze ne denir?!…

Peki kaplamalı telleri ne zaman değiştirmek gerekiyor?
Bir süre sonra kaplamanın aşınmaya, yıpranmaya başladığını fark edeceksiniz. Herşeyin olduğu gibi bu tür tellerin ömrünün de bir sonu var. Ancak genel olarak kaplamalı tellerin sıradan tellere göre iki ila beş kat daha uzun ömürlü olduğunu söyleyebiliriz. Neyseki fiyatları aynı oranda pahalı değil.

Peki ton açısından durum nedir?
Sürekli bir kaplamalı tel kullanıcı olmasam da geçmişte bir paket (on takım) Elixir kullanmışlığım var. Kullandığım dönemde normal tellerden ton olarak, sound olarak, çıkardıkları ses açısından herhangi bir fark görememiştim. Sözü edilen nanoteknoloji inanılmaz derecede küçük, neredeyse gözle görülmesi, hissedilmesi oldukça zor, bazen imkansız olan ölçüler kullanıyor. Telin üzerindeki kaplama, telin kalınlığına etki edecek ölçüde olsaydı zaten kullanılma şansı bulamazdı. Bazıları aksini iddia edebilir ancak bu benim kişisel görüşüme göre kaplamalı tellerin hissiyat olarak, ele dokunuşu ve oturuşu açısından normal tellerden bir farkı yok.

Kaplamalı telde diğer bir üretici D’Addario

*Nanoteknoloji: Vikipedia’daki açıklamaya göre; nanoteknoloji, maddeyi atomik ve moleküler seviyede kontrol etme bilimidir. Genel olarak 100 nm ve daha küçük boyutta malzeme, aygıt geliştirmekle ilgilidir. 1 nm, metrenin milyarda biridir. Nanoteknoloji birçok alanı kapsayan bir bilim dalıdır. Aygıt fiziği, malzeme bilimi, elektronik, kimya, biyoloji gibi dallardan bilim araştırmacıları, nanoteknoloji çalışmaları yapmaktadır.

BORA USLUSOY